KIRSAL MAHALLE

İl, ilçe, belde, köy ve mahalleye dönüşen köy adlarına şimdi de ‘kırsal mahalle” adı eklenmiş oldu. Bu yeni kavram ne duyuldu ne de tartışıldı. “Kırsal Mahalle” adını kavramını anlamını getirdiği kolaylıkları önce köylüler çok tartışmalı. Mahalleye dönüşen köylerin muhtarları “bu nedir, ne değildir, köylülerimizi köylerimizi nasıl etkileyecek?”  diye sorup soruşturmalı. Sadece köy muhtarları ve köylüler değil, yerel siyasetçiler, belediye başkanları ve meclis üyeleri de konuyla yakından ilgilenmeli. Köylülerin mağduriyeti ortadan kaldırılmalı.

Biliyorsunuz, köyler Büyükşehir Belediyeleri Yasası’nda yapılan bir değişiklikle mahalleye dönüştürülmüştü.  Toptancı bir anlayışla yapılan bu dönüşümün köyün ekonomik ve sosyal değişimine belirgin bir katkısı olmadığı görülünce yasada yeniden yapılan yeni bir değişiklikle ‘Kırsal Mahalle’ye dönüştürülmesi çalışmaları başlatıldı.  

12 Kasım 2012’de Büyükşehir Belediyeleri Yasası’nı değiştirerek 30 ilde 16 bin 220 köy mahalleye dönüştürülmüştü. Akhisar ilçesine bağlı doğduğum köy olan Büknüş Köyü’nün adı Büknüş Mahallesi olmuştu. Ben mahalleye dönüşen o köyde doğdum. Benim köyümde ilkokul 1937 yılında benim dedemin muhtarlığı döneminde yapılmış, ben o ilkokulda okudum. Şimdi o ilkokul kapatıldı. O bina camları kırılmış yıpranmış ve terkedilmiş biçimde duruyor. Köyümün nüfusu yarının altına indi. Köylüler kentlere taşındılar. Köyümün toprakları yok pahasına satılır oldu. Bankalar ödenmeyen krediler nedeniyle üretim araçlarına, traktörlere el koydular.

Köyleri Mahalleye dönüştüren yasa değişikliği 2012’de çıkarıldıktan sonraki ilk yerel seçimde 30 Mart 2014’te uygulamaya geçti. Geçen bu süre içinde çok önemli sıkıntılar yaşandı. Mahalleye dönüşen köylerin ve beldelerin ortak kullanılan tüm malları, meraları, taşınmazları bağlandıkları belediyelere geçti ve çoğu belediyeler tarafından satıldı.

Köyler mahalleye dönüşünce Büyükşehir Yasası ve kuralları uygulandığı için köylülerin ihtiyaç duydukları ahır ve benzeri yapıları yapmaları zorlaştı. Bürokrasi arttı. Hayvancılık yapanlar “koku yapıyor” diye şikâyet edilerek bulundukları yerlerden uzaklaştırılmaya zorlandı. Tarımsal üretim, özellikle hayvancılık yapanlar için her geçen gün daha da zorlaştı.

16 Ekim 2020 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan “Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair 7254 Sayılı Kanun” ile mahalleye dönüşen köy ve beldelerle ilgili önemli bir düzenleme yapıldı. Fakat bu değişiklikten pek kimsenin haberi olmadı.

Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli, 6 Kasım 2020’de Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde bakanlığın 2021 bütçesinin görüşüldüğü Plan ve Bütçe Komisyonu toplantısında Büyükşehir Yasası ile köylerin mahalleye dönüştürülmesinin tarıma zarar verdiğini itiraf etti.

Sözünü ettiğim, Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair 7254 Sayılı Kanun’un 10. maddesi ile başvuru yapmak şartı ile köy statüsü yeniden değiştiriliyor. Söz konusu Torba Kanun ile 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’na eklenen madde ile getirilenleri şöyle özetleyebiliriz:

1. Köy veya belde belediyesi iken mahalleye dönüşen ve büyükşehir belediyesi sınırları içinde bulunup sosyo-ekonomik durumu, şehir merkezine uzaklığı, belediye hizmetlerine erişebilirliği, mevcut yapılaşma durumu ve benzeri hususlar dikkate alınarak ilgili ilçe belediye meclisinin kararı ve teklifi üzerine büyükşehir belediye meclisinin en geç 90 gün içinde alacağı karar ile kırsal yerleşim özelliği taşıdığı tespit edilen mahalleler ‘kırsal mahalle’ kabul edilir. Büyükşehir belediyesi, birinci fıkra uyarınca ilçe belediyesinden gelen teklifi aynen veya değiştirerek kabul edebilir ya da reddedebilir.
2. Kırsal mahalle veya kırsal yerleşik alan olarak belirlenen yerlerde; gelir vergisinden muaf esnaf ile basit usulde gelir vergisine tabi mükellefler tarafından bizzat işyeri olarak kullanılan bina, arsa ve araziler ile mesken amaçlı kullanılan binalar ve zirai istihsalde kullanılan bina, arsa ve araziler 29/7/1970 tarihli ve 1319 sayılı Emlak Vergisi Kanunu’na göre alınması gereken emlak vergisinden muaftır.
3. Bu yerlerde, ticari, sınai ve turistik faaliyetlerde kullanılan bina, arsa ve araziler için emlak vergisi yüzde 50 indirimli uygulanır.
4. Kırsal mahalle veya kırsal yerleşik alan olarak belirlenen yerlerde, 26/5/1981 tarihli ve 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu uyarınca alınması gereken bina inşaat harcı ile imarla ilgili harçlar alınmaz; anılan kanuna göre alınması gereken diğer vergi, harç ve harcamalara katılma payları yüzde 50 indirimli uygulanır.
5. Bu yerlerde içme ve kullanma suları için alınacak ücret en düşük tarifenin işyerleri için yüzde 50’sini, konutlar için yüzde 25’ini geçmeyecek şekilde belirlenir. 4/1/1961 tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanunu uyarınca bilanço esasına göre defter tutan mükellefler için bu fıkrada belirtilen muafiyet ve indirimler uygulanmaz.
6. 3/7/2005 tarihli ve 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 12’nci maddesinin yedinci fıkrası ile 31/8/1956 tarihli ve 6831 sayılı Orman Kanunu’nun ek 17’nci maddesi hükümlerinden yararlanan yerler; kırsal mahalle veya kırsal yerleşik alan olarak belirlenmesi halinde bu madde hükümlerine aykırı olmayan hak, sorumluluk ve imtiyazlardan faydalanmaya devam ederler. Bu madde uyarınca kırsal mahalle veya kırsal yerleşik alan olarak belirlenen yerler hakkında 12/11/2012 tarihli ve 6360 sayılı 14 İlde Büyükşehir Belediyesi ve 27 İlçe Kurulması ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun geçici 1’inci maddesinin 15 ve 29. fıkraları uygulanmaz.”

Özetle, 30 büyükşehirde mahalleye dönüştürülen köylerin statüsü ile ilgili çok önemli bir değişiklik yapıldı. Başvurmaları halinde “kırsal mahalle” statüsüne kavuşacak köyler, beldeler için vergi, harç ve su ücreti ödemelerinde muafiyet ve indirimler sağlanıyor. Bu yasa değişikliğinden köy muhtarlarının çoğunun haberinin olmadığını düşünüyorum.  

Köyleri mahalleye dönüştürürken tek seferde karar alındı. Bu köyler ve mahalleler toptan mahalleye dönüştürüldü. Şimdi deniliyor ki isteyen köy/mahalle veya belde ilçe belediyesine başvursun, oradan Büyükşehir’e gider ve kabul edilirse “kırsal mahalle” olma hakkı elde edilecek. Başvuran ve kabul edilen köy veya beldelerde yaşayanlar vergi, su ve benzeri ödemelerde indirimli yararlanacak. Çifte standart olacak. İki köy/mahalle düşünün bunlardan birisi haber alıyor ve başvuruyor. Birinin haberi yok. Başvurmadığı için bu indirimlerden yararlanamayacak. Statüsü değişen tüm köylerin tek kararla eski statüsüne kavuşması sağlanmalı. Ayrıca ortak mülkiyet alanları ellerinden çıktı. Ortak meraları, arazileri belediyelere geçti. Haklarını kaybetmiş oldular. Beldeler gelirlerini kaybetti. Şimdi vergi indirimi ile bu kayıpları karşılanabilir mi?

Tarım ve Orman Bakanlığının, Manisa Valiliğinin konuyla ilgili çalışmalar yürüttüğünü biliyorum. Bu çalışmalar hızlandırılmalı. Muhtarlar mutlaka bu çalışmaların takipçisi olmalı. “Kırsal Mahalle” kavramını ortaya getiren yasadan köylülerimizin yararlanması sağlanmalı. Ben bir köylü çocuğu ve yıllarca köy kalkınma kooperatiflerinde, köy kooperatifleri il birliğinde ve merkez birlikte görev yapmış bir kişi olarak, bu konuyu dile getirmeyi muhtarlarıma yardımcı olmayı ertelenmez bir görev saymaktayım.